پیشینه و مبانی نظری کارکردهای اجرایی

کارکردهای اجرایی کارکردهاي شناختي ، محصول فرايندهاي پردازشي مغز است و شامل دو زير مجموعه است ؛ يکي کارکردهاي مبتني بر قانون  که تفکر و عملکرد فرد را تنظيم و کنترل ميکند و تحت عنوان کارکردهاي اجرايي  شناخته ميشود و ديگري کارکردهاي غيرقانونمند  که به مبتنی بر هيجانات ، امیال ، شناخت اجتماعي و عوامل تأثيرگذار موقعيتي است ( پاسینی  و همکاران ، 2007 ). کارکردهای اجرايي ، شامل انعطافپذيري شناختي و توانايي مديريت مؤلفههاي مداخلهگر در رفتارهاي هدفگرا و پيشبيني پيامدهاي ناشي از يک عملکرد است ( آردیلا و سورلوف ، 2007 ). كاركردهاي اجرايي ، از جمله توانايي هايي هستند كه كودكان در آينده براي يادگيري هاي مدرسه اي به آنها نيازمندند ( كرك ، گالاگر ، آناستازیو و کولمان ، 2006 ) و بروندادهاي رفتار را تنظيم مي كنند و معمولاً شامل بازداري و كنترل محرك ها ، حافظة كاري ، انعطاف پذيري شناخت ، برنامه ريزي و سازماندهي هستند ( دنكلا ، 1996 ). به عبارت ديگر ، كاركردهاي اجرايي مجموعه اي از تواناييهاي عالي ، شامل خودگردانی ، خودآغازگري ، برنامه ريزی ، انعطاف شناختي ، حافظه كاري ، سازماندهي ، ادراك پويا از زمان ، پيش بيني آينده و حل مسئله است كه در فعاليت هاي روزانه و تكاليف يادگيري به كودكان كمك مي کند ( داوسون ، 2004 ؛ علیزاده ، 1384 ). گروهی از محققین براي تبیین کارکردهاي اجرایی از مفهوم چگونگي و چرايي رفتارهاي انسان و گروهی دیگر این کارکردها را در دامنه هاي شناختي متفاوت ، گروهبندي ميکنند که شامل برنامهريزي و سازماندهي رفتار ، بازداري و مهار پاسخ ، تداوم عملکرد ، کاهش تسلط و توانايي شروع عملکرد است ( آردیلا ، 2008 ). مياک  و همکاران ( 2000 ) شواهدي مبني بر تقسيم کارکردهاي اجرايي به سه مؤلفه شناختي مشتمل بر مهار ، انتقال و به روز رساني ارائه می دهد که اگر چه قابل تفکيک هستند ، امّا در فرايند تنظيم و کنترل بسياري از عملکردها هر سه با هم ايفاي نقش ميکند . از جمله مؤلفههاي ديگري که اين پژوهشگران معرفي کردند ، برنامهريزي ، تصميمگيري و حل مسأله است . يک تقسيم بندي ديگر کارکردهاي اجرايي به دامنههاي اصلي ، شامل پنج مؤلفه ي مهار فوري پاسخ ، برنامه ريزي ، انعطافپذيري شناختي ، انتقال توجه و حافظهي کاري است ( دنیلسون ، لوسی ، رانبرگ و نیلسون ، 2010 ). 2 - 2 - اجزای کارکردهای اجرایی توانایی سرکوب کردن محرک ها یا تکانه های نامربوط و مزاحم ، یک کارکرد اجرایی بنیادی است که برای فرایند تفکر بهنجار و در نهایت برای زندگی موفق ضروری است ( گاروان ، راس و استین ، 1999 ). تعدادي از ویژگیهاي مهم ذهن انسان تحت عنوان « کنترل اجرایی » یا « کارکردهاي اجرایی » نام گذاري شده اند . کارکردهاي اجرایی شامل این موارد هستند : توانایی شروع ، کنترل یا متوقف کردن فعالیت ، انعطاف پذیري در اطلاعات ، استنباط منطقی ، تفکر انتزاعی ، پاسخ به اطلاعات و موقعیت هاي جدید ، توالی اطلاعات و